Elektrik üretimi yapılan güneş panellerinin Kainat Enerji firmasından satın alınıp tekrar bu firmaya kiralanması şeklinde yapılan bu sisteme iştirak etmek caiz midir?

Sistemin işleyiş şekli ile alakalı bazı maddeler ve fıkhi sorunları şöyledir:

Mesafeli sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir. Görüldüğü üzere; bu firmadan sözde satın alınan elektrik üretimi yapan güneş panelleri, müşteriler tarafından bizzat müşahede edilerek satın alınıp teslim alınmamaktadır. Halbuki İslam fıkhında satın alınan malın müşteri tarafından teslim alınmadan müşterinin onda tasarruf etmesi, satması veya kiraya vermesi mümkün değildir.

Sözleşmede geçen diğer bir maddeye göre; kiracı panel kurulum ve işletme kira bedeli hakkını saklı tutar. Halbuki panel kurulum işlemleri ve kiralama bedeli, panel sahibi olan kiralayan kişinin onayı ve rızası olmadan geçerliliği mümkün olmamalıdır. Bir diğer maddede; kiralayan kiraya verdiği ürünle ilgili fatura tarihinden itibaren 7 gün içinde koşulsuz, şartsız cayma talebinde bulunabilir. Halbuki İslam hukukunda kiralama akitleri mazeretsiz tek taraflı cayma imkanı ve hakkını tanımayan sözleşmelerdir.

Dolayısıyla işin aslı şudur: Mevcut kira sertifikası sisteminde yapılan şey; bir malın, sahibi olan şirket tarafından “belli bir süreliğine” vatandaşa satılması ve daha sonra bu malı satan şirketin, kendisi veya yan kuruluşu tarafından tekrar vatandaştan kiralanması, belirlenen süre dolduğunda da bu malın tekrar arzu eden vatandaştan geri satın alınması işlemidir. Daha sade ve anlaşılır dilde ifâde edecek olursak; sermayeye ihtiyaç duyan bir şirketin elindeki mevcut malını, vatandaşlara satmış gibi göstererek vatandaştan sermaye elde edip, bu sermayeyi de kira kılıfı adı altında fâizi ile vatandaşa geri ödemesidir.

İslâm âlimlerinin satış akdinde üzerinde durduğu en önemli şartlardan biri mülkiyetin müşteriye geçmesidir. Mülkiyet ise, sahibinin o malda meşru nitelikli tüm tasarruflarda bulunma hakkı olması ile bir anlam kazanır. Bahsedilen uygulamada, dolaylı olarak malın mülkiyetini elinde bulundurdukları varsayılan yatırımcılar, varlığa baştan belirlenen bir süreliğine malik olmakta, fakat onun üzerinde hiçbir tasarruf yetkisine sahip olmamaktadır. Tek yetkileri, şirketin parayı iade etmemesi durumunda varlığın bedelini resmi yollarla talep etme hakkından ibarettir. Kira konusuna gelince, şirket zaten kendi tasarrufunda olan varlığın menfaatine bir kiracı gibi sahip olmamakta, aksine malın gerçek Mâlikî gibi her türlü sorumluluk şirkete ait olmaktadır. Nitekim mevcut sözleşmede panellerin müşteri tarafından kasko yapılması arzu edildiğinde bu masrafın şirket tarafından karşılanacağı ifade edilmektedir. Oysa fıkhın kabul ettiği kiralamada, kira konusu olan malın (kiracının kasıt ve kusuru dışındaki) bütün riskleri mal sahibine aittir.