Âlimler, evliyalar zamanın kıymetini bilmeyip boşa geçiren kimseleri, ‘girdâba doğru giden bir geminin içinde, tehlikeden habersiz oturup sohbet eden yolculara’ benzetmişler… “Her işi vaktinde gör, her vakte bir iş düşür. Yarın deme, her yarın kendi yükünü taşır” buyurmuşlardır. İmam Şâ’rânî (k.s.) hazretleri, “Alelâde bir insan zamanı nasıl bitireceğini, akıllı bir insan ise zamanı nasıl kullanacağını düşünür” demiştir. Silsile-i Aliyye hazerâtının 15’incisi olan Şâh-ı Nakşibend (k.s.), “Gecelerini uykuyla kısaltma, gündüzlerini günahla karartma” buyurmuşlardır.

Silsile-i Zeheb’in 23’üncü halkası İmâm-ı Rabbâni (k.s.) hazretleri buyururlar ki: “Fırsatı ganîmet bilip boşa harcamamak gerekir. Merâsimlerle, âdetlere uyup zamanı boşa geçirmekle bir şey hâsıl olmaz. Zarar, ziyan ve hüsrandan başka bir şey de artırmaz… Bir kimsenin iyi Müslüman olduğu, lüzumlu şeylerle meşgul olup faydasız şeylerden uzaklaşması ile belli olur. Zamanın boş şeylerle telef olmaması için, insanın vakitleri muhafaza etmesi (faydalı şeylerle koruma altına alması) lazımdır. İnsan öyle yaşamalıdır ki; yanında bulunanları da dağınıklıktan, başıboşluktan, mâlâyânîden kurtarıp toparlasın. İmâm-ı Âzam (rh.) hazretleri, “Felaketlerin-musibetlerin en büyüğü, vakti boşa geçirmektir” ikaz ve ihtarında bulunmuşlardır.

Nerd, nerdeşir (tavla) ve kiab (zar) ile ilgili olarak Peygamber Efendimizden (s.a.s.) nakledilen belli başlı hadisler şunlardır: “Nerdeşîr ile oynayan, elini domuz etine ve kanına batırmış gibidir.“[1] Nerd (tavla) ile oynayan kişi, Allâh’a ve Rasûlüne isyan etmiştir.[2] Kiab (zar) ile oynayan kişi Allâh’a ve Rasûlüne isyan etmiştir.[3] Âlimlerin çoğunluğu; yukarıda başlıcaları anılan hadislerden ve sahabe uygulamalarından hareketle, tavlanın haram olduğunu ifâde etmişlerdir. Zar ile oynamak da çoğu sahâbe tarafından mekrûh görülmüştür. Buna binaen de zar ile oynanan tüm oyunlar tahrîmen (harama yakın) mekrûh kabul edilmiştir. Dama oynamak da haram kılınan tavla aleti ile oynanması ve vakti gereksiz şekilde öldürmesi hasebiyle kerahatten boş değildir.

Kaynakça:

[1] Müslim, Kitâbu’ş-şi’r 10; bâbu tahrîmi’l-lâ’bi bi’n-nerdeşir, h. no: 5896
[2] Ebû Dâvûd, Kitâbu’l-edeb, 64; bâb fi’n-nehy ani’l-lâ’bi bi’n-nerd, h. no: 4938
[3] Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 32, s. 253, h. no: 19501