Şartlı hibe caiz midir?

Kızımız var, oğlumuz yok, eşim mirasının kardeşlerine kalmasını istemiyor. Bana ”ben ölene kadar kızıma bakman şartıyla tarla senindir” dedi. Bu şekilde yapılan hibe geçerli olur mu?

Hibenin şartsız ve ivazsız olması esastır. Zâhirîler’e ve Şâfiî mezhebinde bir görüşe göre ivaz şartı akdin yapısına aykırı olduğundan ivaz şartlı hibe hatta şartlı hibe câiz olmaz. Buna karşılık ivazlı hibe, yani bağışlanan tarafa herhangi bir mükellefiyet yükleyen şart İslâm hukukçularının çoğunluğunca câiz görülür. Nitekim Mecelle’de, “İvaz şartı ile olan hibe sahih ve şart muteberdir” hükmü yer alır. (md. 855) Bu usulle, hibenin iki taraflı bir akde dönüşmesinin değil bir kısım ibadetlerin işlenmesini, sosyal yardımlaşmayı teşvik etme gibi amaçların hedeflendiği de söylenebilir. Böylece bağışta bulunulan kişiye dinî veya ahlâkî bir ödev yükleyen, onu hayra ve ibadete yönlendiren veya ölünceye kadar bakma gibi insanî bir amaç taşıyan bağışlamalara da imkân verilmiş olmaktadır.

Fakihlerin çoğunun, ivazlı akidlere konu olmasını uygun görmediği gayri muayyen ve gayri mâlum bir mal ve hizmetin hibe akdinde ivaz olmasına müsaade etmesi, en azından böyle bir şartı fâsid, akdi ise sahih görmesi bundan kaynaklanır. Evlenene kadar kız evladının bakımı zaten babaya aittir dolayısıyla böyle bir şart koşulmuş olmasa da bu baba üzerine vazifedir. Bu sebeple bu şart fasit şart olarak değerlendirilse de hibenin sıhhatine engel görülmemektedir. Ancak yapılan hibe sahih olabilmesi için hibe edilen malın tüm tasarruf yetkisi hibe edilen şahsa devredilmiş olması gerekir. Aksi takdirde vefat durumunda bu mal hakkında miras hükümleri geçerli olacaktır. Zira hibe teklif ve kabul ile sahih olup teslim almakla tamam olur. Dolayısıyla hibe edilen tarlanın mükünse resmi yolla intikali ve tapu devri de yapılmalıdır.

---

URL Kopyala