Mirasçılar arasında taksimatı yapılmamış olan malların zekat durumu nedir?
Mirasçılar arasında taksimatı yapılmamış olan malların zekat durumu nedir?
Baba vefat ettikten sonra çocuklar miras taksimi yapmadan senelerce bekleseler bu caiz mi? Taksimat yapılmaması durumda her bir birey yüzde kaç hisse sahibi sayılır, aynı şekilde bu kişiler zekat fitre alamama bakımından, verme bakımından zengin sayılırlar mı, tarladaki öşür kim üzerine farz olur? Yoksa taksimat yapılmadan hiç kimseye mülk sayılmaz mı?
Müşterek mülkiyete konu olan mal veya mallardan bütün hissedarların uzun süre yararlanmasının sorunlara yol açması kuvvetle muhtemel olduğundan bunların rızâen veya mahkeme kararıyla taksim edilmesi en sağlıklı çözüm gibi görünse de bazı durumlarda ortak mülkiyetin devamı zorunlu veya daha yararlı olabilmektedir. Bu sebeple paydaşlardan birinin talebi halinde müşterek mülkteki şüyûun giderilmesine öncelik verilmekle birlikte taksimin mümkün olmadığı veya önemli değer kaybına yol açtığı yahut hiçbir paydaşın taksim talep etmediği durumlarda karşılıklı anlaşma yoluyla ortak mülkten zaman veya mekân bakımından yapılacak paylaşıma göre yararlanılması esası benimsenmiştir. Ortak malın bölünmeye müsait olmaması halinde fakihler zorunlu satış yerine muhayee tercih etmişlerdir.
Ortak hak sahipleri bulunan miras ve benzeri malların, ortaklarından bazılarının hak taksimine gidilmesini talep etmesi durumunda, diğerleri razı olmasa da gerekli taksimat yapılıp, hak sahiplerine hakları teslim edilmesi gerekir, bazılarının buna karşı çıkması bu taksimi engellemez. Bu itibarla, bahsi geçen mala talip olunabilir fakat itiraz edenler malın değerini bulmadığını iddia ederek itiraz ediyorlarsa, rakamsal olarak onların gönlü alınmalıdır. Murisin bıraktığı tereke nakit olduğu takdirde, mirasçıların eline geçtikten sonra kişi başına nisap miktarı düşer ve bunun üzerine vefattan sonra bir yıl geçerse zekat verilmesi gerekir. Şayet gayrimenkul ise, satıldığı taktirde parası ele geçtikten sonra zekata tabi olur. Herhangi bir gayrimenkul satın alınırken satmak niyetiyle alınırsa zekata tabi olur, miras malları satın alma yoluyla mülkiyete intikal etmediği için, paraya dönüşmedikçe zekâta tâbi olmaz.
Ancak herhangi bir engel sebebiyle miras malı taksim edilememiş ve mirasçılar haklarında tasarruf etme imkanına sahip olamamış durumda iseler bu halde mirasçılara geçen yılların zekatını vermek vacip olmaz. Şayet miras malı tarla olup taksimi yapılmamış fakat ekimi yapılıyor ise çıkan mahsulün öşrünü vermek vacip olur. Zekatın farz olma şartlarından biri de tam mülkiyettir, tam mülkiyet ise kendisinde hem mülkiyet hem de tasarruf imkanı bulunan maldır. Satın alınıp teslim teslim alınmamış olan ticaret malı ve henüz teslim alınmamış olan mehirde olduğu gibi mülkiyet bulunur fakat tasarruf imkanı bulunmaz ise veya borçlunun borca karşılık elinde bulunan mala mülkiyeti gibi tasarruf bulunur mülkiyet bulunmaz ise bu mallarda zekat farz olmaz. (Cevhera, 1/114) Kendisinden tam manasıyla bir mülkten faydalanmak o mülkün taksimi ile mümkün olur çünkü ancak taksim itibarıyla tam manasıyla mülkten faydalanılabilir. (Binaye, 12/425) Buna göre, bir adama babasından 1000 dirhem miras kalsa fakat bunu yıllar sonra teslim alabilmiş olsa Ebu Hanife’nin son görüşünde bu para için geçen yıllara ait zekat borcu yoktur. (Mebsut, 3/42)
اﻟﻤﻠﻚ اﻟﺘﺎﻡ ﻫﻮ ﻣﺎ اﺟﺘﻤﻊ ﻓﻴﻪ اﻟﻤﻠﻚ ﻭاﻟﻴﺪ ﻭﺃﻣﺎ ﺇﺫا ﻭﺟﺪ اﻟﻤﻠﻚ ﺩﻭﻥ اﻟﻴﺪ ﻛﻤﻠﻚ اﻟﻤﺒﻴﻊ ﻗﺒﻞ اﻟﻘﺒﺾ ﻭاﻟﺼﺪاﻕ ﻗﺒﻞ اﻟﻘﺒﺾ ﺃﻭ ﻭﺟﺪ اﻟﻴﺪ ﺩﻭﻥ اﻟﻤﻠﻚ ﻛﻤﻠﻚ اﻟﻤﻜﺎﺗﺐ ﻭاﻟﻤﺪﻳﻮﻥ ﻻ ﺗﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ. (جوهرة، ١/١١٤) (ﻭﺫﻟﻚ) ﺃﻱ اﻟﻤﻠﻚ اﻟﻤﻨﺘﻔﻊ ﺑﻪ ﻋﻦ ﻛﻞ ﻭﺟﻪ (ﻳﻜﻮﻥ ﺑﺎﻟﻘﺴﻤﺔ) ﻷﻥ ﻣﻠﻜﻪ ﻋﻠﻰ اﻋﺘﺒﺎﺭ اﻟﻘﺴﻤﺔ ﻫﻮ اﻟﻤﻠﻚ اﻟﺘﺎﻡ اﻟﻤﻨﺘﻔﻊ ﺑﻪ. (بناية، ١٣/٤٣٥) قال السرخسي في المبسوط: ولو أن رجلا ورث عن أبيه ألف درهم، فأخذها بعد سنين، فلا زكاة عليه لما مضى في قول أبي حنيفة رحمه الله تعالى الآخر. (المبسوط، ٣/٤٢)
URL Kopyala
