İlim ehli olmayan a’mâ kişinin imamlığı sahih midir?
İlim ehli olmayan a’mâ kişinin imamlığı sahih midir?
Gözü görmeyen kişi hoca olmadığı halde icazetli hocanın varolduğu ortamda bile imamlığa geçiriliyo. Durum izahatı talep ediyorum.
İmam, cemaat adına namaz kıldırdığı için, bir bakıma hem kendisi hem de cemaati için Cenab-ı Hakk’ın huzuruna durmuş olur. Bu yüzden onda bir takım inanç ve amel eksikliklerinin bulunması cemaatin namazını da etkiler. İmamlık yapması mekruh sayılan kimseler şunlardır (Şürünbülâlî, Meraki’l-Felah, 49):
1) Fâsık kimse: Büyük günah işleyen veya küçük günahta ısrar eden kimseye fâsık veya âsî denir. Namaza ait hükümleri bilse bile fâsığın imamlık yapması mekruh sayılmıştır. Ancak kendisi gibi olan bir topluluğa imamlık yapması caizdir. Fâsığın imamlığının mekruh oluşu şu hadise dayanır: “Kadın erkeğe, bedevî muhâcire, fâsık olan, (salih) mü’mine imamlık yapmasın. Ancak Devlet başkanı, kişiyi kılıç veya kamçısı ile zorlarsa, bu durum müstesnadır.” (İbn Mâce, İkâme, 78) Bununla birlikte fâsık kimsenin kıldıracağı namaz sahihtir. Abdullah İbn Ömer’in (r.a) Haccac’ın arkasında namaz kılmaya devam ettiği nakledilir. Rasûlullah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: “Takva sahibi veya fâsık (fâcir) herkesin arkasında namaz kılın.” (Zeylâî, Nasb, III, 26-27; Şevkânî, Neyl, III. 162)
2) Bid’at sahibi olan kimse: Küfür ehli denmeyecek derecede bid’at sahibi kişi fâsık kimse gibidir. Bid’atçi, inancı ehl-i sünnet inancına aykırı bulunan kimse demektir. Bizim kıblemize yönelen kimseye, şüpheye dayalı bir bid’atten dolayı kâfir denemez. Fakat bid’atçı kişi, eğer dinde zarurî olan hususlardan birini inkâr ederse tekfir edilir. Allah Teâlâ’ya diğer cisimler gibi cisim demek, Peygamber’imizin (s.a.s.), Hz. Ebû Bekir (r.a) ile arkadaşlık ettiğini inkâr etmek gibi. Çünkü bu durumda, “Arkadaşına (Ebû Bekr’e) korkma, şüphesiz Allah bizimle beraberdir, diyordu.” (Tevbe, 9/40) âyetini inkar etmek söz konusu olur. Fâsık ve bid’at sahibi bir kimsenin imamlığı tahrimen mekruhtur. Çünkü fâsık, dini işlerde ciddiyetten uzak ve lâübali olur. İmam Muhammed ile İmam Mâlik’e göre ise bunlara uymak temelde caiz değildir.
3) Gözleri görmeyen kimse ilim ehli değil ise: Hanefî, Mâlikî ve Hanbelîler’e göre gözleri görmeyen kimsenin imamlığı mekruhtur. Nitekim böyle bir kimse, temizliğe yeteri kadar özen gösteremez. Ancak Hanefîler, cemaatin en bilgilisi olma durumunu bundan istisna etmişlerdir. Bu takdirde onun imamlığa tercih edilmesi daha uygun olur. Şâfiîler ise kör olanın imamlığını kerahetsiz caiz görmüşler ve bir a’ma olan Abdullah İbn Ümmi Mektum’un (r.a) kimi zaman imamlık yapmasını delil getirmişlerdir. (Şevkânî, age, III, 160)
4) Cemaatin istemediği kimsenin imamlık yapması: Bir kimsenin kendisini haklı olarak kerih gören bir cemaate imamlık yapması tahrimen mekruhtur. Çünkü hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur: “Kendisini istemedikleri halde, bir cemaate imam olup öne geçen kimsenin namazını Allah Teâlâ kabul etmez.” (Ebû Dâvud, Salât, 62) Fakat keraheti gerektiren bir hal veya imamlığa daha ehliyetli birisi bulunmadığı takdirde, cemaatin kerih görmesine bakılmaz. Çünkü bu takdirde cemaatin istememesi meşrû sayılmaz.
5) Namazı çok uzatmak: Namazın içindeki kıraat, tesbih, zikir ve duaları, sünnet miktarından fazla uzatmak mekruhtur. Ebû Hureyre (r.a)’den, Nebî (s.a.s)’in şöyle buyurduğu nakledilmiştir: “Sizden birisi insanlara namaz kıldırdığı zaman hafif tutsun. Çünkü cemaat içinde zayıf, hasta ve yaşlı insanlar vardır. Kişi tek başına namaz kıldığı zaman istediği kadar uzatsın.” (Buhârî, İlim, 28) Diğer yandan imamın rükû, secde ve oturuşları, tesbih, teşehhüd ve duaların sünnete uygun bir şekilde tamamlanamayacağı kadar kısa tutması mekruh olduğu gibi, sonradan gelen cemaatin yetişmesi için rükûu uzatması da mekruhtur.
6) Hatalı okuyanın (lahn yapan) imamlığı: Anlamı bozmayacak derecede yanlış okuyanın, daha iyi okuyacak kimse varken imamlığı mekruhtur. “el-Hamdü” kelimesinde “dal”ı esre, “lillâh”deki “hâ”yi üstün okumak, “Rabbi’l-âlemîn”deki “be” harfini üstün okumak gibi. “Dâl”, “kaf” gibi harfleri açık olarak okuyamayan kimsenin imamlığı da mekruhtur.
7) Gayr-i meşrû çocuğun ve kölenin imamlığı da mekruhtur. Çünkü bunlarda bilgisizlik galiptir. Ancak bilgili oldukları takdirde imamlık yapabilirler.
8) Kadının kadına imamlığı kerahetle birlikte caizdir. Cemaat halinde imam olacak kadın, kadınların aralarında durur, saftan öne çıkmaz.
9) İmamın cemaatten en az bir arşın miktarı yüksek veya alçak bir yerde durup namaz kıldırması mekruhtur. Ancak kendisiyle birlikte cemaatten bir kaç kişi bulunması durumu müstesnadır.
10) Ebû Hanîfe ile Ebû Yusuf’a göre, açıktan okunan namazlarda cemaatin okuması tahrimen mekruh olduğu gibi, gizli okunan namazlarda da bu şekilde mekruhtur. Çünkü imamın kıraatı cemaatin kıraatı demektir. Fakat İmam Muhammed, öğle ve ikindi gibi gizli okunan namazlarda cemaatin de kıraatte bulunmasını caiz görmüştür.
URL Kopyala
