Tanıdığından bir hediye istemek dilenmek sayılıp haram olur mu?
Tanıdığından bir hediye istemek dilenmek sayılıp haram olur mu?
Haram olan dilenmenin tanımı tam olarak nedir? Mesela aile ve akraba dan veya bir arkadaşımızdan bana şu şeyi verir misin veya lütfen ver, yardım et vb demek, buda dilenme sayılır mı? Hemen hemen herkes böyle yapıyor.
Enes bin Mâlik’ten rivayet edilen bir hadiste Peygamber Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurdu: ”İnsanlardan dilenmek ancak şu üç kişiye caizdir: Toprağa yapıştıran fakirliğe uğrayana (son derece fakir düşene), altından kalkamayacak derecede borç altına girene, ara bulmak için kan parası yüklenen kimseye.” Başka bir rivâyette ise dördüncü bir şart getirilir: “Çok acı veren müzmin bir hastalığa kapılan kimse ihtiyacı kadar isteyebilir.” (Ebû Dâvud, Zekât: 26) Hadisten açıkça anlaşılan odur ki, çalışamayacak kadar mağdur, sakat ve özürlü olan kişi, kendisine bakacak bir kimse yoksa, devlet de yardım etmiyorsa, ancak zarurî ihtiyacını telâfi edebilecek kadar başkalarından isteyebilir, dilenebilir. Borçluluk hâli de buna eklenmektedir. Bu zarurî hâllerin dışında, dilenciliği sırf bir geçim vasıtası haline getirenler büyük bir mes’uliyet altına girmektedir.
Nitekim, Peygamber Efendimiz (s.a.s.) meslek hâline getirilen dilenciliği şerefsizlik saymış ve şöyle buyurmuştur: “Her kim malını çoğaltmak için insanlardan mallarını isterse, o ancak ve ancak ateş parçası ister. Artık bunun ister azını, isterse çoğunu ister.” (Müslim, Zekât: 35) Ancak dilenmek sayılan istemek; ihtiyaç sahibi olmayan bir kimsenin kendisini ihtiyaçlı gösterip insanlardan istemesidir. Muhtaçlık arz etmeden kişiler arasında karşılıklı hediyeleşmelerde bulunmak mümkündür. Nitekim bir ivaz karşılığında hibede bulunmak caiz görülmüş ve Hanefilerce bu işlemde alışveriş hükümleri geçerli sayılmıştır. İslâm alimleri, hediye vermenin ve hediyeye hediye ile mukabele etmenin güzel bir davranış olduğunu, taraflar arasında dostluk ve sevgi bağını güçlendirdiğini, bu sebeple de hediyeden karşılık beklemenin veya verilen hediyeyi geri istemenin doğru olmadığını ifade etmişlerdir. Nitekim bir hadiste, bu şekilde davranabilecek kişilerden hediye almanın uygun olmayacağı da belirtilmiştir. (Tirmizî, “Menâḳıb”, 73)
URL Kopyala
