Menü

Sanatkarın sipariş edilen malı geciktirmesine cezai yaptırım caiz mi?

Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
157 görüntülemeAlışveriş
0 Yorum

Sanatkarın sipariş edilen malı geciktirmesine cezai yaptırım caiz mi?

Bir kimse malum dikim fiyatı ile kumaşı terziye verse, terzi de hastalık gibi sebeblerle bir sene elbiseyi dikmese terziye güncel elbise ücreti ödetebilir mi?

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 09/01/2025

URL Kopyala
0

Üretim siparişi (istisnâ‘) akdinde tarafların hak ve borçlarının belirlenebilmesi, öncelikli olarak akdin bağlayıcı (lâzım) olup olmadığı ya da hangi safhada kim için bağlayıcılık kazanacağı konusunda verilecek karara bağlıdır. Fakihlerin genel kabulüne göre istisnâ‘, işin tamamlanmasından önce taraflar açısından gayri lâzım (bağlayıcı olmayan) bir akiddir. Bu sebeple istisnâ‘ iki tarafın da muhayyerlik hakkının olduğu bir satım akdine benzetilmiş ve akdin bağlayıcı olmayışı istisnâın esasen kıyasa aykırı olarak câiz görülmesiyle açıklanmıştır. (Kâsânî, V, 3)

İstisna’ akdinde; ısmarlanan şeyin malzemesinin ısmarlanan kimse tarafından temin edilmesi şartı bu akdi icâreden, yani ecîr-i müşterek istihdamından ayırabilmek için ileri sürülür. Aksi takdirde imal edilen eserin değil harcanan emeğin ücreti gerekli olur. (Kâsânî, V, 4; Ali Haydar, I, 692) Akdin konusunun sanat ve emek olduğunu ileri sürenlere göre ise malzeme, ısmarlayan tarafından sağlansa dahi yapılan sözleşmeyi yine istisnâ‘ akdi olarak kabul etmek gerekir. (Serahsî, XII, 139; İbn Âbidîn, V, 225; Aktan, s. 151, 155)

Ismarlanan şeyin teslim edileceği sürenin belirlenmemiş olması şartı da akdin seleme dönüşmemesi için aranmıştır. Ancak tayin edilen süre birkaç gün içinde teslim edilmesi anlamında istîcal ifade ediyorsa süre belirlemesi sözleşmeyi istisnâ‘ akdi olmaktan çıkarmaz. Bu Ebû Hanîfe’nin görüşü olup Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’e göre süre tayini akdi istisnâ‘ olmaktan çıkarmaz. Zira istisnâ‘da örf esastır ve süre belirlenmesi de âdettir. Teslim süresinin belirlenmemiş olması akdin yapısına uygun olduğu gibi teslimin geciktirilmesi de cezai bir yaptırımı gerektirmez.

İstisnâ‘da akdin konusu olan eseri dengeleyen diğer unsur ücrettir ve ücretin belirli olması akdin geçerliliğini sağlayan diğer bir şarttır. Fakat bedelin peşin ödenmesi şart değildir. Peşin veya taksitli olabileceği gibi tümü işin tamamlanmasından sonra da ödenebilir. Ismarlanan kimse sözleşme anından itibaren bedele hak kazanır. Ancak aldığı bedele eserin tesliminden sonra mâlik olabilir.

Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed’e göre ısmarlayan kişi eseri gördüğünde beğenmezse kabul etmeyebilir. Buna görme muhayyerliği denilmiştir. Ebû Yûsuf’a göre ise eser önceden belirlenen şartlara uygun imal edilmişse ısmarlayan kişinin artık eseri kabul etmeme hakkı bulunmaz. Ancak belirlenen evsafa uygun olmadığı gerekçesiyle, yani ayıp veya vasıf muhayyerliği sebebiyle reddedebilir. Nitekim böyle bir sebep olmaksızın reddetme hakkının tanınması ısmarlanan kişiyi zarara sokabilir.

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 09/01/2025
0
Cevap yaz..