Menü

Otomat işletmek, otomat makinelerinden ürün almak caiz midir?

Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
341 görüntülemeAlışveriş
0 Yorum

Otomat işletmek, otomat makinelerinden ürün almak caiz midir?

Oruç tutmayanlar da kullanacağı için Ramazan’da otomat işletmek caiz olur mu?

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 14/03/2025

URL Kopyala
0

Otomat olarak da isimlendirilen, otomatik cihazlar aracılığıyla alışveriş yapmak asrımızda yaygınlaşmıştır. Bu cihazlar, satıcı tarafından kamusal alanlarda bulundurulur, içerisine satılan ürünler kilitli olarak konur ve cihazın üzerinde ürünlerin fiyat listesi bulunur. Burada satılan ürünlerden almak isteyen kişi, para koyma yeri olan bölmeye nakitleri koyar ve ürünü seçtikten sonra cihaz istenen ürünü otomatik olarak çıkartır. Böylece, karşısında parayı alan ve malı teslim eden bir şahıs olmaksızın çıkan malı müşteri alır.

Muasır fakihler, bu yolla yapılan alışverişi caiz görmeleri ile birlikte, akdin şekillendirilmesi hususunda ihtilaf etmişlerdir. Kimileri cihazı, teklif yapan satıcı yerine koyarak, alışverişi geçerli kabul etmektedir. Cihazın bulunduğu mekana konması ve fiyatların belirtilmesi, Mâlikî mezhebinin caiz gördüğü; umuma yöneltilen bir satış teklifi olarak görülüp, cihazı satıcının yerinde değerlendirmişlerdir. (Behutî, şerhu müntehel’irâdât; 2/141)

Otomatik makineyi satıcı yerine koyup, makineyi üzerindeki fiyat listesi ile icap yapan taraf, müşteriyi de parayı cihaza koyması ile, teklifi kabul eden taraf olarak değerlendirip satışı tamamlanmış olarak görürler. Fakat cihaz arızalanması ya da içindeki ürünün bitmesi sebebiyle, ürüne ulaşılamaması durumunda, bu değerlendirme sorun olacağı için bunu uygun görmeyip, teâtî (sözsüz yapılma) yoluyla olan alışveriş şeklinde değerlendirenler olmuştur. Bunlara göre; satıcı tarafından ürünün cihaza konması icap, müşterinin de parayı cihaza verip ürünü alması kabul sayılır ve bu şekilde telaffuz edilmeden alışveriş tamamlanmış olur.

Sonuç olarak; otomatik cihazlar ile yapılan alışverişte, akdin her iki tarafının bir arada bulunmaması nedeniyle, alışverişin meşru akitler çerçevesinde değerlendirilmesi hususunda bir takım zorlamalar bulunmaktadır. Bu nedenle, mecbur kalmadıkça bu yolla alışverişi tercih etmemek şüphesiz ihtiyatlı bir davranış olacaktır. Ancak mecbur kalınması durumunda, muasır fakihlerin cevaz hususunda hemfikir olmalarından yola çıkarak buna başvurulabilir. Dolayısıya bu makinelerden alışveriş fıkhi yönden problemli olduğu için otomat işletmeciliği yapmamak ihtiyatlı olmakla birlikte, yapılacak ise de Ramazan’da kullananların çoğunluğu oruç tutmadığı için makinelerin işletmesini Ramazan’da durdurmak zorunlu olacaktır.

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 14/03/2025
0
Cevap yaz..