Kuyumcudan altın alırken iade veya değiştirme şartı koşulabilir mi?

Şart muhayyerliği sadece tek taraflı veya iki taraf için bağlayıcı (lazım) olan akitlerde söz konusu olur. Ayrıca bu muhayyerliğin söz konusu olabileceği akitler, feshi mümkün olan ve akit meclisinde kabz şartı aranmayan akitlerdir. Satım, kira, zirai ortakçılık, taksim, mâlî sulh, rehin, kefalet, havale, ibra, vakıf, ikale gibi akitler feshi mümkün olan lazım akitlere örnek olarak zikredilebilir. Vekâlet, ariyet, vedia, hibe ve vasiyet gibi bağlayıcı olmayan akitlerde muhayyer olmayı şart koşmaya ihtiyaç yoktur. Çünkü bu akitler taraflar için bağlayıcı nitelikte değildir. Böyle bir muameleden razı olmayan kimsenin bunu tek taraflı iradesiyle bozma hakkı zaten vardır. Lazım olmadıkları için muhayyerlik şartına gerek yoktur.

Nikâh, talak, sarf, selem, ikrar, vekâlet, hibe gibi feshi kabul etmeyen bağlayıcı akitlerde şart muhayyerliği geçersiz sayılmıştır. Bunların feshi mümkün değildir. Örneğin; bir kimse ‘üç gün muhayyer olmak üzere nikâhı veya boşanmayı kabul ettim’ dediği takdirde, evlilik akdi veya boşama tasarrufu hüküm doğurur, muhayyerlik ifadesi geçersiz sayılır. Aynı şekilde kabz (teslim alma) şartı koşulan altın, gümüş ve nakitlerin karşılıklı sarf akdi yapılması durumunda da muhayyerlik şartı geçersizdir zira sarf akdinde böyle bir şart koşmak zorunlu olan kabza engeldir. (Merğînânî, Hidâye, III, 30; Vehbe Zuhayli, el- Fıkhu’l- İslâmî ve Edilletuhû, Dâru’l- Fikr, Dimeşk 1985, IV, 537)

---

URL Kopyala