Menü

Kinayeli talak lafızları hangileridir, diyaneten gerçekleşmesi için niyet şart mıdır?

Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
Aşevi İnşaatı Yardımı - Huzurlu Gönüller Eğitim Vakfı
349 görüntülemeBoşama (Talak)

Kinayeli talak lafızları hangileridir, diyaneten gerçekleşmesi için niyet şart mıdır?

Talak müzakeresi esnasında niyet olmasa da talak kazaen gerçekleşir deniliyor. Diyaneten gerçekleşmesi için illa niyet şarttır deniliyor. Bir kadın talak müzakeresi esnasında eşine beni bırak derse o da seni bıraktım diye cevap verirse talak diyaneten de gerçekleşir mi?

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 05/02/2025

URL Kopyala
0

İslâm hukukuna göre boşama için kullanılan sözler iki türlüdür. Bunlardan birisi boşamadan başka bir anlama gelmesi mümkün olmayan, sadece boşama için kullanılan “Seni boşadım, boşsun, boş ol.” gibi sözlerdir. Bunlara sarih/açık sözler denir. Diğeri de boşama anlamına gelebileceği gibi başka anlamlara da gelebilen sözlerdir. Bu tür ifadelere de kinayeli sözler denir. “Git babanın evine.”, “Defol git.”, “Sen benim karım değilsin.”, “Ben senin kocan değilim.” gibi ifadeler, boşamada kullanılan kinayeli sözlerdendir. Bu tür sözlerin boşanmada etkili olabilmesi için erkeğin bu sözleri boşama kastıyla söylemiş olması gerekir.

Ancak kızgınlık, tartışma, kavga hallerinde veya talâkı müzakere hâlinde hâlin delaletine istinaden talâkın kastedildiği kesinlik kazanacağından, niyete bakılmaksızın kazaen bir bâin talâk gerçekleşir. Bu şekilde kinayeli sözlerle boşama yapıldığı takdirde bir bâin (kocaya tek taraflı olarak evliliği sürdürme hakkı vermeyip yeni bir nikâh akdi gerektiren) talâk meydana gelir. (Merğinânî, el-Hidâye, 1/225) Şâfiîlere göre ise böyle kinayeli sözlerle yapılan boşamalar ric‘î (kocaya tek taraflı olarak evliliği sürdürme hakkı veren boşama) sayılır. (Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, 4/455-462)

Fıkıh kitaplarında kinâyeli boşama lafızları olarak çoğunlukla şu lafızlara yer verilmektedir: Sen hürsün, kendi işin elindedir, ipin boynundadır, sen teksin, yolunu serbest bıraktım, ailene katıl, seni salıverdim, senden ayrıldım, seni ailene hibe ettim, iddet bekle, rahmini temizle, sana benim için bir yol yok, benim için senin üzerinde nikah yoktur, sana ihtiyacım yok, sen haramsın, çık, git, başka yere intikal et, derhal git, peçeni tak, örtün, benden uzaklaş, sen yalnızsın, sen berisin, sen ayrısın, sen kesilmişsin, evlen.

Hem görünen mananın hem de örtülü mananın kastedilmesinin muhtemel olması sebebiyle kinâyeli sözlerle gerçekleşen boşamalarda Hanefîler ve Hanbelîler, ya boşayanın buna niyet etmiş olması ya da karinelerin boşamaya delâlet etmesi gerektiğini savunurlar. Bu mezhepler, kinâyeli lafız kullanılırken boşanma mevzusundan bahsedilmesi ve kocanın bu esnada sinirli olmasını boşamaya delalet eden karineler olarak kabul ederler. Bu mezheplere göre, söz konusu karineler bulunduğunda boşanmaya hükmedilir. Karîne bulunmadığında ise niyete başvurulur. Buradaki niyet de boşayan kişinin açıklaması ile anlaşılabilir ve söylediğine itibar edilir. Kocanın sinirli olmadığı veya talâktan bahsedilmediği bir sırada hangi kinâyeli sözle olursa olsun niyet bulunmadıkça boşama gerçekleşmiş sayılmaz.

Diğer taraftan Hanefiler, kinâyeli lafız kategorisinde bulunmasına rağmen toplumda söylene söylene artık örtülü mana hüviyetini, yani kinâyeli lafız özelliğini kaybetmiş lafızları sarih lafız olarak görürler. Dolayısıyla bu tür lafızlarla gerçekleşen talâkı ric’î sayarlar. Osmanlı’nın son döneminde hazırlanan Hukuk-ı Aile Kararnâmesinde de (md. 109)54 Hanefilerin bu yaklaşımı esas alınmıştır. Fukaha mutlak boşama ifadelerinin sarih ve kinâye olmak üzere iki çeşit olduğunda ve her iki ifade tarzıyla boşamanın gerçekleşeceğinde müttefik olmasına rağmen, daha önceden de belirttiğimiz üzere kinâyeli lafızlarla yapılan boşama Hanefilere göre bâin talâk, diğer mezheplere göre ise sarih lafızlarla yapılan boşama gibi ric’î talâk sayılmaktadır.

İsmail Hakkı Yelkenci cevap verdi 05/02/2025
0
Cevap yaz..