İskat ve devir yaptıktan sonra ölü yakınının parayı geri alması doğru mudur?
İskat ve devir yaptıktan sonra ölü yakınının parayı geri alması doğru mudur?
Bir arkadaş ölen yakınları için ıskat yaptıkları parayı devir yaptıktan sonra ölü sahibinin geri aldığını söyledi. Bulundukları şehirde iskatı hep böyle yaptıklarını söyledi, şer’i hile oluyormuş. Bu şekilde yapmak doğru mudur?
Öncelikle; iskat, kişinin sağlığında çeşitli sebeplerle eda edemediği namaz, oruç, kurban, adak, keffâret… gibi dinî mükellefiyetlerinin, ölümünden sonra fidye ödenerek düşürülmesi, böylece o kişinin bu tür borçlarından kurtulması anlamını taşır. Kur’an-ı Kerim’de, “Oruca gücü yetmeyenler bir yoksul doyumu fidye öder.” (Bakara, 2/184) buyurulmaktadır. Zekât, fitre, fidye, keffâret, adak gibi Allah Teâlâ`nın emri ile sabit olan borçlar Hanefîlere göre ölüm hâlinde dünya hukuku bakımından düşer. Çünkü bunlar niyetle veya birisine vekâlet vererek yerine getireceği borçlardır. Halbuki ölen kimse niyet edecek ve vekâlet verecek durumda değildir. Fakat bu borçlar ahiret sorumluluğu açısından bakidir. Dolayısıyla miras bırakanın vasiyet etmesi hâlinde terikenin üçte birinden ödenir. Buna göre vasiyeti yoksa ölen kimseler için mirasçılarının bu borçları ödemeleri gerekmez. Ancak ölen kişinin yakınları kendi gönüllerinden yerine getirdikleri takdirde ölü adına kabul olması ümit edilir.
İbadet yönüyle kullar üzerine vacip olan mâli mükellefiyetler usul ve furûa eda etme yoluyla kişinin üzerinden düşmeyeceği gibi fakire verdikten sonra ondan geri almakla da düşmez. Yani zekat, fitre, fidye, adak, öşür, keffaret bedeli, iskat bedeli ve benzeri mâli ödemeler; evlat, torun, anne, baba, dede, nine ve ayrıca eşe de verilmez. Verilmiş olsa geçerli olmaz, iadesi gerekir. Zira bu kimseler den durumu iyi olan, muhtaç olanın nafakası ile mükelleftir, onu zaten bakması gerekir. Bu mali mükellefiyetler ise ayrıca yabancı fakirlere ödenmesi gereken sorumluluklardır, fakir olan kardeş, yeğen, amca, hala, teyze, bunların çocukları, kayınpeder, kayınvalide ve bunların çocuklarına (eş hariç) verilebilir. İskat bedelinin verilmesi caiz olan kişilerle iskat yaptıktan sonra bu bedelin geri alınması caiz olmaz, geri alındığı takdirde yapılan iskat sahih olmaz, iadesi gerekir.
URL Kopyala
