Tarihi kökeni oldukça geriye giden kölelik/cariyelik, Peygamber Efendimizin (s.a.s.) yaşadığı toplumda da yaygın bir olgu olmuştur. İslam’ın hoş karşılamadığı toplumsal statü farkına dayanan bu sınıfın yaşam şartları Peygamber Efendimizin (s.a.s.) tavsiyeleri doğrultusunda iyileştirilmeye gidilmiştir. Her fırsatı kölelerin hürriyeti için bir bahane olarak değerlendiren Peygamberimiz (s.a.s.), kendi döneminde devrim niteliğinde bazı tavsiye ve uygulamalarda bulunmuştur. Peygamberimiz (s.a.s.) ile başlayan ve köleliği tedrici bir metotla azaltmaya yönelik yaklaşım dört halife döneminde de devam etmiştir.

Kur’ân’da Müslüman kadınların tesettürüne dair ayetlerde hür ve cariye ayrımına gidilmemiştir. Sünnette de genel anlamda kadınların örtünmesiyle alakalı pek çok delil bulunmasına rağmen cariyelerin örtünme şekil ve ölçülerini ortaya koyan kesin bir delil bulunmamaktadır. Toplumsal statünün getirdiği ayırımın bir neticesi olarak cariyelerin tesettürü, İslami gelenekte hür kadınların tabi oldukları ölçülerden farklı olmuştur. Ancak bu farklılığın temel sebebinin ne olduğu hususu kapalı kalmıştır. Fıkıh kaynaklarında Zahirî mezhebi dışındaki mezheplerin ittifakla kabul ettiği, cariyenin tesettür ölçüsü diz ile göbek arasıdır. Ancak bunun bir ruhsat mı yoksa azimet mi, Müslüman cariyeleri de kapsar mı yoksa sadece gayri müslim cariyeleri mi kapsar, söz konusu ölçü ev içerisinde mi yoksa dışarda da geçerli mi, yaş farkı vs. gibi sorular merak konusu olmaya devam etmektedir.

Tefsir kaynakları incelendiğinde tesettürle ilgili ayetlerin tefsirinde, bazı istisnalar dışında cariye ile hür kadının birbirinden ayırt edilmediği görülmektedir. Bu kaynaklarda cariyenin tesettür ölçüsünün ayetin nüzul sebebi olarak gösterilen rivayetlerin gölgesinde kaldığı ve örtünme emrinin sadece hür Müslüman kadınları kapsadığı vurgulanmıştır. Söz konusu fıkıh ve tefsir kaynaklarında cariyenin tesettürüyle alakalı bilgilere dayanak olan rivayetlerin neredeyse tamamı hadis kaynaklarında da geçmektedir. Bu durum, konunun anlaşılması adına gözleri hadis kaynaklarında yer alan rivayetlere çevirmiştir. Cariyenin namazdaki tesettürüne dair rivayetler başını örtmesinin gerekli olup olmamasıyla alakalıdır. Bu konuda lehte ve aleyhte aktarılan rivayetlerden sadece biri merfû‘ diğerleri mevkûf ve maktû‘ rivayetlerdir. Cariyenin namazda başını örtmemesi gerektiğine işaret eden merfû‘ rivayet de zayıftır.

Gündelik hayatta cariyenin örtünmesiyle alakalı lehte ve aleyhte aktarılan rivayetlerden mefû olup sahih isnadla aktarılan bir rivayet bulunmaktadır. Bu da ergenlik yaşına ulaşan cariyenin örtünmesi gerektiğiyle alakalıdır. Aleyhte aktarılan rivayetler delil olamayacak kadar zayıftır. Hz. Ömer’in (r.a.) cariyenin tesettürüne müdahaleyle alakalı aktarılan mevkûf rivayetler incelendiğinde onun peçe takan, hürler gibi tepeden tırnağa vücudu örten cilbab giyen cariyeleri uyardığını ve hürlere benzememeleri gerektiği hususu ön plana çıkmaktadır. Özellikle bu rivayetlerde cariyenin başörtüsüne müdahale etmesi, başı, kolu veya bacaklarının açıkta kalmasıyla alakalı bir hususun olmaması onun uygulamasının şahsi veya örfi olabileceğini göstermektedir. Nitekim aktarılan maktû‘ ve merfû‘ rivayetlerde güzel olan cariyelerin de tepeden tırnağa örtünebileceğine dair rivayetler bunu desteklemektedir.

Ticarete konu olması hasebiyle satın alma esnasında cariyenin vücuduna bakmayla alakalı rivayetler incelendiğinden cariyenin avret mahallini diz ile göbek arası olduğu ve bunun dışındaki kısımlara bakılabileceği şeklindeki rivayetlerin kendisiyle ihticac edilemeyecek kadar zayıf olduğu anlaşılmaktadır. Konuyla alakalı bütün rivayetler incelendiğinde cariyenin avret mahallinin hür kadınlarınkinden farklı olduğuna işaret eden sahih ve merfû‘ bir rivayetin bulunmadığı tespit edilmiştir. Sahih ve merfû‘ olan rivayet de ergenliğe girdikten sonra cariyenin başını örtmesi gerektiğiyle alakalıdır. Genel itibariyle sanedleri sahih olan mevkûf ve maktû‘ rivayetler çerçevesinde Hz. Ömer cr.a.) cilbab ve peçe takan cariyeleri, tespit edemediğimiz nedenlerden dolayı uyarmıştır. Bu rivayetler de söz konusu müdahalenin cariyenin baş örtüsüne değil giyim şekliyle alakalı olup avret mahallini tespit etmekten uzaktır. Bu rivayetlerin metin tenkidi kriterleri doğrultusunda incelenerek şer‘î konularda delil olabilirliği açısından da ayrıca araştırılması bir gerekliliktir.