Başkasının bilgisi olmadan malını alıp, kullanmak caiz olur mu?

Akrabalarıma ait bir bahçede onlar için tarla yaptım. Bahçedeki otları koparırken meyve ağacı olduğunu düşündüğüm küçük fidanlar buldum. Onları kopardım kendi evime götürdüm, büyütürüm diye ama kimisi kurudu, bana birşey demezler diye almıştım. Bu tür olaylarda rızalarını kesin bir şekilde almadan varsayım üzerine hareket etmek doğru mudur? Ben yanlış mı yaptım hocam?

İslâm hukuku şahıslar arası hukukî ve medenî muamelelerde rızâ prensibine büyük önem vermiş, izni ve rızâsı olmadan bir kimsenin malından herhangi bir tasarrufta bulunmayı yasaklamıştır. “Mallarınızı aranızda haksız yollarla yemeyin” (el-Bakara 2/188; en-Nisâ 4/29) meâlindeki âyetle genel bir prensip konulmuş, Peygamberimiz (s.a.s.) de, “Hiçbir kimsenin haksız yere kardeşinin malından alması helâl değildir.” (Müsned, V, 425); “Gönül hoşnutluğu ile olmadıkça bir müslümana diğer müslümanın malı helâl olmaz.” (Müsned, V, 72, 113) gibi ifadeleriyle bu prensibi pekiştirmiştir.

Meşrû bir sebebe dayanmaksızın iktisapta bulunma sadece yasaklanmamış, “Hiçbiriniz kardeşinin herhangi bir metâını ciddi olarak veya şaka yoluyla almasın; biriniz arkadaşının bir değneğini alsa bile onu iade etsin.” (Ebû Dâvûd, “Edeb”, 93; Tirmizî, “Fiten”, 3; Müsned, IV, 221); “Bir şeyi alan el onu hak sahibine vermediği müddetçe tazminle mükelleftir.” (Ebû Dâvûd, “Büyûʿ”, 90; Tirmizî, “Büyûʿ”, 39) denilerek bu şekilde iktisap edilen şeylerin hak sahibine iadesi de istenmiştir. Bu naslar İslâm’ın akidler, hukukî fiil ve işlemler de dahil bütün beşerî ilişkilerde adalet ve hakkaniyeti hâkim kılma, zulmü ve mağduriyetleri önleme yönündeki gayretinin bir parçasını teşkil ettiği gibi haksız iktisap anlayışı için dinî ve ahlâkî olduğu kadar hukukî bir temel de oluşturur. Mecelle’de, “Bilâ sebeb-i meşrû birinin malını bir kimsenin ahzeylemesi câiz olmaz” (md. 97) şeklinde ifade edilen genel kural da böyle geniş bir anlatıma sahiptir.

---

URL Kopyala