İslam alimleri cuma ve bayram namazı kılınacak yerin şehir veya şehir hükmünde bir yerleşim birimi olmasını şart koşmuşlardır. Bu hüküm Peygamber Efendimizin (s.a.s.) şehir veya şehir hükmündeki bir yerin dışında Cuma namazının kılınmayacağına dair hadisine dayanmaktadır.^[1] Kaynaklarda geçen bu şehir şartının günümüzde, büyük veya küçük yerleşim birimi olarak anlaşılması gerekir. Zira Peygamber Efendimiz (s.a.s.) ilk cuma namazını, Mekke’den Medine’ye hicreti esnasında Salim b. Avf oğullarının ikamet ettiği Rânûnâ adı verilen bir vadide kıldırmıştır.^[2]

Farsça namazgâh ve Arapça karşılığı olan musallâ kelimeleri genelde namaz kılınan her yeri ifade eder. Fıkıh terimi olarak yerleşim merkezlerine bitişik bayram, yağmur duası (istiskā) ve cenaze namazlarının kılındığı belirli yerler için kullanılır. Arapça’da buna ayrıca cebbâne (sahra), Farsça’da ıydgâh da (bayram yeri) denir. Türkçe’de namazgâh; bayram gibi belli zamanlarda namaz kılınan veya yol kenarlarında yolcular için yapılan üstü açık mescidler için de kullanılmıştır. İslâm tarihindeki ilk mescidlerin çoğu bu tarzda inşa edilmiştir. Peygamber Efendimizin (s.a.s.) Kubâ’da yaptığı ilk mescid ve cuma namazı kılınan Rânûnâ vadisindeki Benî Sâlim Mescidi de (Mescid-i Âtike) böyleydi.

Dolayısıyla şehir hükmünde sayılan şehre bitişik yerleşim birimlerinde cuma ve bayram namazları kılınabilir. Ancak şehir hükmünde sayılan yerleşim birimlerinin dışında kalan kırsal bölgelerde cuma ve bayram namazı kılınmaz. Yeterli sayıda mükelleflerin bulunmadığı köylerde ikamet eden kimselerin de cuma ve bayram namazları kılma zorunluğu yoktur, yükümlü olmadıkları halde bayram ve cumayı kılmak için özel bir gayret sarf etmeleri gerekmez ve böyle bir vazifeleri de yoktur. Sonuç olarak; bu açıklamaya göre, kurban kesim yerinin şehir hükmünde bir yer olup olmaması durumuna göre hareket etmek gerekir.

Kaynakça:

[1] Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, III, 179
[2] İbn Hişâm, es-Sîre, I, 494