Kıraat yaparken takılan imamı cemaatin düzeltmesi caiz midir?

Hanefî mezhebinde; İmam kıraat esnasında yanlış okur veya okuyacağı yerin ilerisini hatırlamazsa cemaatten birisinin düzeltmesi veya hatırlatmasıyla, cemaatin de imamın da namazı bozulmaz.^[1] Cemaatten olmayan birinin imamın yanlışını düzeltmesi ve imamın da buna göre hareket etmesi durumunda ise namaz bozulur. Çünkü bu hareket bir öğrenme ve öğretme sayılır.^[2] Diğer bazı mezheplerde ise bu düzeltme namazı bozan bir davranış olarak görülmemiştir.

Rivayete göre Hz. Osman (r.a), Makâm-ı İbrahim’de oturduğu bir sırada yanında namaz kılmakta olan bir kimsenin hatasını bu şekilde düzeltmiştir.^[3]

İmamın yanlış okuyuşu veya okuduğu âyetin devamını hatırlayamaması cemaatle namazın bozulması sonucunu doğurabileceğinden, arkasında namaz kılan cemaate imama yol gösterme imkânı tanınmış, ancak bu husus belirli usul ve kurallara bağlanmıştır. Cemaatle kılınan ve kıraatin de açıktan (cehrî) olduğu namazlarda imamın okuyuşta yanılması, tereddüde düşmesi veya okuduğu âyetin devamını hatırlayamaması halinde cemaatin acele etmeyip imamın bizzat hatırlamasına, yanlışını düzeltmesine veya diğer bir âyete geçmesine imkân tanıması gerekir. Aynı şekilde imam da bu durumda başkasının hatırlatmasını veya düzeltmesini beklemeyip farz veya vâcip miktarında okumuşsa rükûa varmalı, değilse diğer bir âyete veya sûreye geçmelidir. Böyle yapılmadığı veya bunun mümkün olmadığı durumlarda ise imama uyan kimselerin onun yanlışını düzeltmesi gerekir.

Hanefî fakihleri, cemaatin kıraatte bulunmasını prensip olarak doğru kabul etmediklerinden, bunların yapacağı fethin imamın yerine okuma maksadıyla değil, yanlış okuyuşu düzeltme veya hatırlatma niyetiyle olması gerektiği görüşündedir. Hatta bazı Hanefî âlimleri, bu kuralı uygulamada daha da ileri giderek imamın başka bir âyete geçmesi veya rükûa varmasından sonra yapılacak fethin veya gerekmediği halde fethi tekrar etmenin o kimsenin namazını bozacağını ileri sürerler.

Öte yandan bu düzeltme ve hatırlatmanın aynı namazı kılan kimseden gelmesi de şarttır. Buna göre namazda iken kendi imamından başka birinin kıraatindeki yanlışlığı düzelten kimsenin namazı bozulacağı gibi, kendi cemaatinden olmayan birinin düzeltmesini dikkate alan imamın namazı da bozulmuş olur. Çünkü bu davranış bir nevi öğretme ve öğrenme niteliği taşıdığından bazı Hanefî fakihlerine göre namazı bozucu ölçüde bir fiil (amel-i kesîr) sayılır. Bir grup Hanefî fakihi ise bu davranışı namazda konuşma olarak değerlendirmiş, bu sebeple namazı bozacağını söylemiştir.

 

---

Kaynakça:

[1] Merğînânî, el-Hidâye, II, 6-8, Mevsılî, el-İhtiyâr, I, 210
[2] Zeylaî, Tebyîn, I, 156; el-Fetâva’l-Hindiyye, I, 110
[3] İbn Kudâme, el-Muğnî, II, 460

---

URL Kopyala