Satın alınan malın ücretini ödedikten sonra teslim almadan başkasına satmak caiz midir?
Satın alınan malın ücretini ödedikten sonra teslim almadan başkasına satmak caiz midir?
Kabz (malı teslim alma); fıkıh ilminin en önemli konularından biri olan, muâmelâtın alt başlıklarında yer alan ve akitlerin başlıca prensiplerindendir. Fıkıh âlimleri her ne kadar detayıyla ilgili ihtilaf etseler de, genel olarak kabz edilmeyen malın satışının caiz olmadığı hususunda ittifak etmişlerdir. Detayda ihtilaf etmelerinin en önemli sebebi de; konu hakkında rivayet edilen hadislerin farklı şekillerde tevil edilmesidir.
Bir şeyi elde etmek ve onda tasarrufta bulunabilmek manasına gelen “kabz” akitlerin temel prensiplerindendir. Bir alışveriş gerçekleştiğinde satıcının, malı müşteriye vermesi alışverişin en önemli unsurlarındandır. Selem ve istisna’ (sipariş) akdi hariç satılan malın peşin olarak müşteriye verilmesi gerekir. Eğer mal, teslim edilmeden önce her hangi bir afet nedeniyle veya satıcıdan kaynaklanan bir sebepten ötürü helak olursa alışveriş fesih olur.
İmam Şafiî ve Ebu Hanife’nin iki öğrencisi İmam Zufer ile İmam Muhammed, satılan malı sadece yiyecekle sınırlandırmaksızın, her ne olursa olsun mutlak şekilde kabz edilmeyen malın başkasına satışını caiz görmezler ve geçersiz sayarlar. Bunların mezhebinin kabzı mutlak şart görmelerinin sebebi de, beş sünen kaynağının Amr Bin Şuayb’dan rivayet ettikleri; “…yanında bulunmayan malın satışı helal değildir.” hadisidir. Öyle ki hadiste sadece yiyecekler değil, mutlak bir ifade kullanılmıştır.
Ebu Hanife ile talebesi Ebu Yusuf ise söz konusu bu hükmün sadece menkuller için geçerli olacağını söyleyerek, arsa ve ev gibi gayrimenkullerde kabz olmaksızın satışı caiz görürler.
Malikiler ise yukarıda geçen hükmü sadece yiyecek ve içecekler için sınırlı kılmışlardır. Dolayısıyla bir kimse yiyeceklerin dışındaki malları teslim almadan bir başkasına satabilir. Maliki mezhebinin bu hükmü sadece yiyecek ve içeceklerle sınırlamasının sebebi, kendilerince sahih kabul edilen konuyla ilgili hadislerin sadece yiyeceklerle ilgili varid olması ve gıda maddelerinin bozulması tehlikesinden dolayıdır. Bu sebepten yani zarar görme ihtimali olmadığı için Hanefiler gayrimenkuller için kabz şartını koşmazlar. Zira gayrimenkullere her hangi bir zararın gelme ihtimali hemen hemen yok gibidir.
Hanbeli mezhebi ise söz konusu hükmü sadece ölçülen, tartılan ve sayılan mallarla sınırlı kılarak, bunun dışındaki malların teslim alınmadan önce satışını caiz görmüşlerdir.[1]
Kaynakça:
[1] Vehbe Zuhayî, El Fıkhu’l İslami ve Edilletuhu c.4 s.78
URL Kopyala
