Beşik kertme nişanlı geleneği Türklerde çok eskilerden beri uygulanmış bir adet şeklidir. Beşik kertmesi, erkek ve kızın daha beşikte bebekken, gelecekte evlenmesine dair büyükler tarafından verilen bir karardır. Bu hususun Dede korkut Kitabı’nda geçtiği de bildirilmektedir. Anadolu’da bu gelenek şöyle işler: Bir kızın doğum haberini alan ve bu kızın ailesiyle akraba olmak isteyen erkek ailesi, kızın ailesine bir beşik yollar ve söz kesilmiş olur. Buna beşik kırdı da denir.

Küçükleri nikahlama velâyetinin ne tür bir maslahat olduğunu tesbite çalışan Gazzâlî gibi bazı usulcüler, küçük kız ve erkek çocuklarını nikahlama yetkisinin veliye bırakılmasında herhangi bir zaruret bulunmadığını fakat bir takım faideler sağlanması, denk talibin kaçırılmaması, ileride beklenen uygun geçime adım atılması gibi gerekçelerle buna ihtiyaç duyulduğunu belirtmişlerdir. Küçük yaşta nikahlanma meselesi, şehvet baskısından ve üreme ihtiyacından değil, ailelerin ve toplulukların kaynaşarak yaşam şartlarının iyileştirilmesi ve hısımların birbirine arka çıkması gibi ihtiyaçlardan doğmuştur ve bu tür işlerde hiçbir zaruret yoktur. Buna rağmen nikahlama işi gerçekleşirse bunun denk biriyle ve eşdeğer bir mehirle yapılması gerekir.[1] Nitekim 1917 tarihli Âile Hukuku Kararnâmesi’nde maslahat gereği küçük yaşta nikahlama konusu düzenlenmiş ve erkek çocukları on iki, kız çocukları dokuz yaşından önce nikahlamak yasaklanmıştır.[2]

Nikahlama velâyetinin illetinin ne olduğu ve bu velâyetin kime/kimlere ait olduğu konusunda İslâm mezhepleri arasında derin ihtilâflar vardır. Nikahlama velâyetinin gerekçesi olarak daha çok yaş küçüklüğü ve evlenmemiş olma (bekâret) söz konusu edilir. Nikahlama velâyetinin illeti Hanefî mezhebinde küçüklük, Şâfiîler’de bekâret, Mâlikîler’de ise yerine göre bekâret, yerine göre küçüklüktür. İcbar velâyetine sahip olan baba küçük bâkire kızını istediğiyle nikahlayabilir. Bu konuda veli için tek sınırlama kızını nikahlayacağı kişinin kıza denk olması ve bu akdin denk bir mehir karşılığında yapılmasıdır.[3]

Furûu fıkıh eserlerinde özellikle nikâh ve talâk bölümleri ve bu bölümlerin ilgili meselelerinde küçükler için velileri tarafından nikah akdi yapılabileceğine hükmedilmektedir. Bu eserlere göre, nikahlanan kişilerin âkil bâliğ olmaları uygun ve doğru olan ise de nikah akdinin yapılabilmesi ve sıhhati için nikahlanan kişilerin âkıl baliğ olmaları şart değildir. Ergen olmayan küçüklerin yerine onları nikahlama işlemini ise veliler yapabilmektedir. Mezhepler arasında bir takım farklılıklar olsa da genel de baba, dede, vasî, hakim ya da asabelerden birinin velâyet sebebiyle küçükleri nikahlayabileceği kabul edilmektedir.

Ancak nikahlanmanın hukukî ve ahlaki çerçevesini çizen ayet ve hadislere bakıldığında, onların daha çok yetişkin bireyleri hedef aldığı ve bireye ağır sorumluluk yüklediği görülür. Buradan hareketle nikahlanacak kişilerin, bu sorumluluğun bilincinde ve bunu yerine getirebilecek olgunlukta olmalarını gerektirmektedir. Günümüz şartlarında küçükleri nikahlamak, onları genellikle ekonomik, biyolojik ve psikolojik açılardan kaldıramayacakları bir yükün altına sokmaktadır. Ayrıca onların çocukluklarını yaşayamama, gerekli eğitimden mahrum kalma gibi birçok temel hakların ihlaline de yol açabileceği gerekçelerine bağlı olarak uygun olmayacağı mütalaa edilmiştir.

Kaynakça:
[1] Gazzâlî, I, 367
[2] Aydın, s. 186
[3] Kâsânî, II, 237