Vadeli satış fâiz gibi midir yoksa fâizden farklı bir muamele olup câiz midir?

İmâm-ı Serahsî’nin meşhur eseri Mebsut’ta, tarafların peşin veya vadeli olarak tek bir fiyat üzerinde anlaşarak ayrılmaları şartıyla, vâde farkı bahis mevzuu olan akitlerin câiz olduğu ifâde edilmekte ve aynen şöyle denmektedir:

Alıcı ile satıcı satış muamelesi yaparken, satıcı: “Bu mal veresiye olarak şu fiyata, peşin olarak şu fiyata” dese veya “Bir ay sonra ödersen şu fiyata, iki ay sonra ödersen şu fiyata” dese ve iki fiyattan birisini netleştirmeden muameleyi tamamlamış olsalar, böyle bir satış işlemi câiz değildir. Zira Rasûlullâh Efendimizin (s.a.v) iki şart üzerine yapılan satışı yasaklamış olması da bundan dolayıdır. Fakat peşin veya vadeli fiyat üzerinde anlaşıp, bu şekilde muameleyi tamamlasalar ve ayrılsalar bu satış câizdir. Çünkü her iki taraf da fiyattan birisi üzerine anlaşmış bulunmaktadırlar.^[1]

Bugün umumiyetle piyasada yaygın olan tatbikat da buna girmektedir. Meselâ; müşteriye önceden peşin veya veresiye fiyatları söylenerek: “Peşin şu kadar, veresiye şu kadar” denilir, şıklardan birinin tercihi istenir. Müşteri de kendisine uygun olan şıklardan birini tercih eder, onun üzerine akid yapılır. Burada mühim olan, belirtilen fiyatlardan biri üzerinde baştan mutabakata varılmış, akdin de o fiyata göre yapılmış olmasıdır.

O hâlde, bir kimse satılık bir eşyası için: ”Peşin fiyatı şu kadardır, veresiye fiyatı da bu kadardır” dese, yani hem peşin hem vadeli fiyattan söz edip, bilâhare bir fiyat üzerine anlaşma yapılsa, bu akid câiz olur, herhangi bir mahzur söz konusu değildir.

 

---

Kaynakça:

[1] Serahsî, el-Mebsût, Kitâbu’l-buyû’, bâbu’l-buyûi’l-fâside; c. 8, s. 13

---

URL Kopyala