Hukuk ve ahlak açısından İslam, çocuğu sadece bir yükümlülük konusu olarak değil, aynı zamanda hak sahibi bir varlık olarak kabul eder. Fıkıh (İslam Hukuku) kitapları, bu hakları genellikle ebeveynlerin çocuklarına karşı yerine getirmekle yükümlü oldukları sorumluluklar çerçevesinde ele alır. ​Çocuğun doğmadan önceki ilk hakkı, anne ve babasının evlenirken birbirlerini salih/saliha (dindar ve iyi ahlaklı) kişiler arasından seçmeleridir. Fıkıh âlimleri bu konuya dikkat çekerler, zira çocuğun terbiyesi ve neslin selameti bu seçimle başlar. Büyük İslam âlimlerinden Ebû Esved ed-Düelî’nin çocuklarına hitaben söylediği, “Küçüklüğünüzde, büyüklüğünüzde ve doğumunuzdan önce size iyilik ettim. Size sövülmeyecek bir anne seçtim,” sözü, bu hakkın önemini vurgular. ​Çocuğa manası güzel, İslam adabına uygun bir isim koymak, babanın evladı üzerindeki haklarındandır. Hadis-i Şerif: “Çocuğun babası üzerindeki haklarından biri de ona güzel bir isim koyması ve terbiyesini güzel yapmasıdır.” (Beyhakî, Şuabü’l-Îmân; Ebû Dâvûd, Edeb, 61 – Farklı lafızlarla)​Çocuğun buluğ çağına gelene kadar (kızlar evlenene kadar) barınma, giyim, gıda, sağlık ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması, yani nafakası, babanın vazifesidir. Helal gıda ile beslenme konusu da fıkıh ve ahlakın temelidir. Hanefi fıkhına göre nafaka, çocuğun malı yoksa babaya, baba yoksa dedeye aittir. Kız çocuklarının nafakası evlenene kadar devam eder. Erkek çocuk da faydalı ilim tahsili yapıyorsa ergen de olsa nafakası devam eder. ​

Çocuğun doğumunda Allah’a şükür nişanesi olarak akika kurbanı kesilmesi (Hanefîlere göre mendup, Şâfiî ve Hanbelîlere göre sünnet) çocuğun haklarındandır. Çocuğu sadece dünyevi değil, ahireti için de hazırlamak esastır. Çocuğa iman esaslarını, ibadetleri (özellikle 7 yaşında namazı öğretip 10 yaşında gerekiyorsa hafifçe uyarmak), güzel ahlakı ve âdâb-ı muâşereti (toplumsal görgü kurallarını) öğretmek. Hadis-i Şerif: “Hiçbir baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha üstün bir miras bırakmamıştır.” (Tirmizî, Birr, 33). Tahrim Suresi 6. ayet (“Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun.”) bu terbiyenin farz oluşunun en büyük dayanağıdır. Çocuğun hayatta ayakta kalabileceği bir meslek veya sanat edinmesine rehberlik etmek. ​Ebeveynlerin çocuklarına karşı şefkatli, merhametli olması ve çocuklar arasında adil davranması zorunludur. Çocukların kız-erkek, büyük-küçük olmasına bakılmaksızın (hediye, ilgi, şefkat gösterme gibi hususlarda) adil davranmak, birini diğerine tercih etmemek. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bir babanın çocuklarına eşit davranmamasını hoş karşılamamış ve “Allah, öpmeye varıncaya kadar her hususta çocuklar arasında adaletli davranmanızı sever.” buyurmuştur (İbn-i Mâce, Hibe, 2; Feyzu’l Kadir II/297). ​Çocuk evlilik çağına geldiğinde, evlenmesi için uygun imkanları sağlamak ve yardımcı olmak, fıkhen ebeveynin sorumlulukları arasında sayılmıştır. Bir görüşte, çocuğun harama düşmesinden endişe edildiğinde, onu evlendirmek babanın sorumluluğu olarak görülmüştür.