“Masiyete yardım etmek” veya “günaha iştirak etmek” İslam hukukunda önemli bir kavramdır ve genellikle “sedd-i zerâi” (kötülüğe giden yolları tıkamak) ilkesiyle ilişkilidir. Bu ilke, harama götüren vesilelerin de haram sayılmasını ifade eder. Bir kişinin masiyete yardım etmiş sayılması için genel olarak şu ölçütler dikkate alınır:
1. Doğrudan Katılım veya Aracılık
Bir günahın işlenmesine doğrudan katılmak veya bizzat aracılık etmek, en açık yardım şeklidir. Hırsızlık yapana doğrudan yardım etmek, ona yol göstermek veya kapıyı açmak. Faizli bir işleme taraf olmak, aracılık etmek veya belgesini hazırlamak. İçki içen kişiye içki sunmak, satmak veya taşımak.
2. Günahı Kolaylaştırmak veya Teşvik Etmek
Bir günahın işlenmesini kolaylaştıran, teşvik eden, ortam hazırlayan veya imkan sağlayan her türlü fiil de masiyete yardım kapsamında değerlendirilebilir. Burada kişinin fiil ile günah arasındaki bağlantıyı bilmesi ve bu bağlantıyı kurma niyeti taşıması önemlidir. Zina için yer temin etmek, imkan sunmak veya bu fiili işleyecek kişilere araç sağlamak. Kumar oynanacak bir ortamı bilerek ve isteyerek hazırlamak. Haram içerikli yayınlar yapan bir platforma maddi veya manevi destek olmak. Haram bir iş için kullanılacağını bilerek mal veya hizmet satmak (örneğin, şarap yapılacağını bilerek üzüm satmak).
3. Bilgi ve Niyet
Bir eylemin masiyete yardım sayılıp sayılmayacağında kişinin niyeti ve fiilinin sonucu hakkında sahip olduğu bilgi büyük rol oynar. Eğer kişi, yaptığı fiilin bir günaha yol açacağını biliyor veya kuvvetle muhtemel olduğunu tahmin ediyorsa, bu yardım kapsamına girer. Ancak, fiilinin günahla bağlantısını bilmeden veya öngörmeden yaptığı eylemler genellikle bu kapsamda değerlendirilmez. Genel bir ürün satarken, alıcının onu haram bir amaçla kullanacağını bilmiyorsa satıcı sorumlu olmaz. Amaç açıkça belirtilmiş veya satıcı tarafından kesin olarak biliniyorsa, sorumluluk başlar. Bir mekânı kiraya veren kişi, kiracının orada kumar oynayacağını veya alkol satacağını biliyorsa bu durumda masiyete yardım etmiş sayılır.
4. Sebep Olmak (Tesebbüb)
Doğrudan katılımdan farklı olarak, bir günahın işlenmesine dolaylı yoldan sebep olmak (tesebbüb) da masiyete yardım kapsamına girebilir. Bir kişinin hırsızlık yapmasına neden olacak şekilde kapıyı açık bırakmak (bu durumda kasıt olmasa da ihmalden kaynaklanan bir sorumluluk olabilir). Bir şahsı günaha sevk edecek, kışkırtacak veya günah işlemesi için teşvik edecek sözler söylemek.
5. Günaha Götüren Yolları Açmak (Feth-i Zerâi’nin Zıttı)
Sedd-i zerâi ilkesi, harama götüren yolları kapatmayı hedefler. Dolayısıyla, günaha giden yolları açmak veya bu yolları açık tutmak da masiyete yardım sayılır. Sosyal medya gibi platformlarda haramı teşvik eden içerikler paylaşmak veya bunların yayılmasına izin vermek. Haram fiillerin işlendiği mekanları bilerek ve isteyerek barındırmak veya desteklemek.
Her ne kadar genel ölçütler bunlar olsa da, fıkıhta bazı durumlar için farklı mezheplerin ve alimlerin yorumları değişkenlik gösterebilir. Özellikle doğrudan katılım dışındaki dolaylı yardımlarda, yardımın derecesi, kişinin niyeti, fiil ile günah arasındaki sebep-sonuç ilişkisinin kuvveti gibi faktörler değerlendirilir. Genel ilke, “İyilik ve takva üzere yardımlaşınız. Günah ve haddi aşmak hususunda yardımlaşmayınız.” (Maide Suresi, 2. Ayet) ayeti kerimesidir. Bu ayet, Müslümanlara iyi ve güzel işlerde dayanışmayı emrederken, günah ve isyan içeren fiillerde yardımlaşmayı yasaklar.