Belirli sözleşmeye tabii network marketing sistemi caiz midir?
Belirli sözleşmeye tabii network marketing sistemi caiz midir?
Network Marketing caiz mi?
2014 yılında kurulmuş bir network marketing şirketi buldum. Denge ve sağlık destekçisi bantlar ve sağlık ürünleri satan bu şirkette üyelik sistemi ile satış yapmak caiz midir?
URL Kopyala
Network marketing (ağ pazarlama) sistemlerinin fıkhen caiz olup olmadığı, sistemin işleyiş detaylarına ve İslam hukukunun temel prensiplerine ne kadar uyup uymadığına bağlıdır. OMI (Network Marketing şirketi) örneği özelinde, sistemin işleyişine bakıldığında, network sistemindeki fıkhi sakıncaların çoğu geçerliliğini korumaktadır. OMI, genellikle binari (ikili kol) sistemini kullanan ve farklı seviyelerde (Rookie, Apprentice, Master vb.) bonuslar vaat eden bir network marketing modelidir. Kazanç (komisyon) sistemi, hem kendi satışlarınızdan hem de alt ekiplerinizin (sağ ve sol kollarınız) topladığı puanlardan (kübi) pay almaya dayanır. Bu yapının fıkhen caiz olmamasının başlıca nedenleri, network sistemleri için açıklanan genel prensiplerle aynıdır.
Sistemin sunduğu bonuslar (Fastart Bonus, 3D, 4×4, Takım Bonusu, vb.), sadece ürünün doğrudan satışından ziyade, sisteme yeni üyelerin paketlerle dahil olmasına (kişinin veya alt ekibin kübi puan toplamasına) dayanır. Eğer bir sistemde amaç, bir mal veya hizmet satışı değil de üye toplamak ve sistemden kâr elde etmek ise, bu durum Piramit Satış Sistemi (Saadet Zinciri) olarak kabul edilir ve aşırı bilinmezlik (ğarar), aldatma ve haksız kazanç sebebiyle caiz değildir. Sisteme sonradan girenler, üsttekilerin zenginleşmesine hizmet eden birer araç haline gelirler. Sistemde vaat edilen büyük kazançlar, üyenin kendi emeği ve doğrudan satışıyla değil, alt kollarının ne kadar hızlı büyüdüğüne ve dengeli (binari) çalıştığına bağlıdır. Kişi ne kadar çalışırsa çalışsın, alt ekibinin performansı üzerindeki belirsizlik nedeniyle vaat edilen gelire ulaşamayabilir. Bu durum, kişiyi büyük bir yatırım (başlangıç paketi alımı) yapmaya teşvik ederken, karşılığında kesin olmayan ve büyük risk taşıyan bir kazancı vaat eder. Bu da fıkhen yasaklanan “Ğarar (belirsizlik) içeren akitler” kapsamına girer.
Sponsor (üst hat), kendi yaptığı satıştan hariç, alt hattındaki kişilerin yaptığı satış ve üyelik kayıtları üzerinden prim ve bonus (Takım Bonusu, Matching Bonus, vb.) kazanır. Fıkıh âlimleri, bu kazancın “Sorumluluk almadığı şeyden para kazanmak” (Ribh-u mâ lem yadman) kategorisine girdiğini ve caiz olmadığını belirtir. Zira sponsor, alt ekibinin kazancının bir kısmını elde ederken, o satışın riskini ve maliyetini doğrudan üstlenmemektedir. Özetle, OMI’nin işleyişi de genel Network Marketing prensiplerine dayanmaktadır. Kazanç sisteminin büyük bir kısmının ürünlerin perakende satışından ziyade, yeni üyelerin giriş paketlerinden elde edilen puanlara ve alt kollardaki ciroya bağlı olması, fıkıh alimleri tarafından getirilen piramit satış sistemi, ğarar (belirsizlik) ve haksız kazanç eleştirilerinin kapsamına girmesine neden olur. Bu nedenlerle, mevcut yapısıyla bu sistem de genel fıkhi görüşe göre caiz (helal) görülmemektedir.

