Kayınpedere baba, kayınvalideye anne demek veya yaşlılara hürmet için söylemek caiz midir?

Başkasına baba demek hadiste yasaklanmış. Peki kayınpedere baba denmesi, kayınvalideye anne denmesi yahut tasavvuftaki bazı büyüklere baba denmesi veya halk arasında yaşlılara örfi olarak baba denmesi bu yasağa dahil midir yoksa mecazi manada olup caiz midir?

Rasûlüllah Efendimizin (s.a.s.) kendisinin Ebûbekir ve Ömer Efendilerimize (ki, onun kayınpederi idiler) “baba” diye hitap ettiği vaki olmadığı gibi, kendi damadı olan Osman ve Ali Efendilerimizin de ona “baba” dedikleri bilinmemektedir. Onlarla alâkalı Hadislerde hep “Ey Allah’ın Rasûlü” dediklerine şahit oluyoruz. Ayrıca Ahzâb sûresindeki iki âyet-i kerime ile Müslim’deki iki hadîs-i şerif de ibareleriyle olmasa dahi işaretleriyle bize bunu anlatırlar. “Allah evlâtlıklarınızı sizin çocuğunuz yapmamıştır”, “Onları kendi babalarına nispet ederek çağırın. Bu, Allah katında daha âdildir”. (Ahzâb 33/4,5) “Kim Müslümanken Babası olmadığını bildiği halde birisini baba iddia ederse, Cennet ona haramdır,” “Babalarınızdan vazgeçmeyin, kim Babasından vazgeçerse (onu kabullenmezse) bu küfürdür”. (Müslim, îman 113,114,115; Cessâs, Ahkâm V/222; Ibn Kesîr VI/377, 78) İşte bu naslar bize işaretleriyle kişinin, kendi ana babasından başkasına ana baba demesinin uygun olmayacağını da anlatıyor olmalıdır.

Ancak bu hususta yasak olan; kendisini babası veya annesi olmayan kişilere nispet ederek ”babam, annem” şeklindeki telaffuzlardır. Şayet yakınlık sebebiyle ve hürmeten ”baba, anne” söylenir ise bu caiz olur nitekim Peygamber efendimizin (s.a.s.), amcası Ebu Talibe “Baba” dediği hadis-i şeriflerle sabittir. Türkiye’de de, insanlara iyilik eden, onları himayesine alan kimselere mecaz olarak, “Baba adam”, “Fakir babası” dendiğini hepimiz biliriz. Yaşlı kimselere de hürmeten “Baba” denir. Yaşlı kadınlara da , “Ayşe ana”, “Fatma ana” veya “Hacı anne” dendiği meşhurdur. Böyle söylemekle, yani baba demekle, o kimse bizim babamız olmadığı gibi, anne dediğimiz kadın da annemiz olmaz. Bunlar hürmet için söylenir. Yine yaşlı kimselere, bir akrabalığımız olmadığı halde, “amca, dede”, yaşlı kadınlara da, “teyze, nine” deriz. Bunlar bir saygı ifadesidir. Kayınvalideye ve kayınpedere, “Ana-baba” demek ise daha tabiidir. Riya maksadıyla söylenirse, riya, saygı için söylenirse saygı olur. Ceddimiz, kayınvalideye ve kayınpedere, “hanım anne”, “bey baba” da demişlerdir. Hakiki ana-baba ile karışmamaları için böyle söylemek daha iyidir. Bunlar mubah âdetlerdir. Günah olmayan âdetlere uymakta mahzur yoktur. Hatta mubah olan âdete uymamak şöhrete, kalp kırmaya sebep olursa böyle âdetlere uymak gerekir.

---

URL Kopyala