Hangi mallarda karaborsa, stokçuluk haram kılınmıştır?

İslam toplumunda karaborsa (ihtikar) haramdır. Karaborsa, bir malın fiyatının artması için piyasadan çekilmesi, stok edilmesi, satılmaması ve fiyatı artınca satılmasıdır. Ticarette normal yolla kâr elde etmek helâldir. Fakat ticaretin gayesi, her ne pahasına olursa olsun kâr elde etmek değil, hele aşırı kâr elde etmek hiç değildir.

İslâm’ın haram kıldığı aşırı kâr yollarından biri de karaborsadır. Karaborsanın; piyasada sun’î darlık meydana getirmek, tüketimi sun’î olarak artırmak, bu vesîleyle enflasyonu yükseltmek, fazla fiyatla tüketicinin mağdur edilmesi, alıcı-satıcı arasındaki itimat, iyi niyet, sevgi ve saygının ortadan kalkması gibi pek çok zararları vardır. Peygamberimiz (s.a.s) karaborsacıyı şöyle tehdid etmektedir: “Pazara mal getiren rızıklandırılmış, ihtikar (stok ve karaborsa) yapan ise lânetlenmiştir.”^[1]

İhtikârı yasaklayan hadislerden bazılarının mutlak, bazılarının yiyecek maddeleriyle sınırlı olması sebebiyle müçtehitler ihtilâfa düşmüşlerdir. Yiyecekle sınırlı hadisleri esas alan Hanefîler ve Şâfiîler yasağı insan ve hayvanlara mahsus temel dayanıklı yiyeceklere hasretmişlerdir. Hanefî mezhebinde müftâ bih olan görüş budur. Bu fakihler, ihtikârın doğuracağı kamu zararının ancak bu zorunlu tüketim maddelerinde gözlendiği noktasından hareket ederler. Söz konusu hadisler yanında Saîd b. Müseyyeb’in bazı hayvan yemleri stokladığına dair rivayetleri de göz önünde bulunduran Hanbelîler; sadece insanların dayanıklı temel yiyeceklerinin istiflenmesini haram olan ihtikâr sınıfına sokmaktadır.

Mutlak karaborsacılık yasağına ilişkin hadisleri ve muhtemel kamu zararını esas alan Süfyân es-Sevrî, İmam Mâlik, Ebû Yûsuf ve Şevkânî gibi bir grup fakih ise; yokluk veya kıtlığı doğuracak her türlü ihtiyaç maddesini bu çerçeveye sokmuştur. Bununla birlikte Süfyân es-Sevrî ve Mâlik’in meyveleri kapsam dışı bıraktığı da kaydedilmiştir.^[2]

 

---

Kaynakça:

[1] İbn-i Mâce, Ticaret, 6
[2] Ebû Bekir İbnü’l-Arabî, VI, 22-23

---

URL Kopyala