Satışta koşulan şart yerine getirilmediği takdirde satışın iptal edilmesi şeklinde bir satış caiz midir?
Satışta koşulan şart yerine getirilmediği takdirde satışın iptal edilmesi şeklinde bir satış caiz midir?
Tokinin ev şatışı memur zammına endeksli olmasından dolayı caiz değil denildi, peki ilk arsam projesinde bu yok, ancak bazı şartlar – 2 yıl içinde kaba inşaatı bitirme, 2 yıl içinde kimseye satmama gibi bir takım şartlar- alışverişi fasit eder mi hocam ?
Akitlerin kendilerine mahsus kanunî sonuçları vardır. Bunlara ek olarak tarafların ileri sürdüğü ve ifasını istediği bazı şartlar akde menfi mânada tesir etmekte, fesada sebep olmaktadır. Ancak bu şartları sınırlama konusunda önemli içtihat farkları vardır. Hanefîler, tarafların koştuğu ek şartların geçerli olabilmesi ve akde tesir etmemesi için akdin gereği olması veya akde uygun yahut da âdet haline gelmiş olması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.[1] Şâfiîler’in görüşü de Hanefîler’inkine yakın bulunmaktadır. Hanbelî ve Mâlikîler akdin getirdiği hak ve borçlara (akdin muktezâsına) aykırı olan şartları geçersiz saymışlar, bu şartların akde tesiri konusunda ise daha müsamahalı olmuşlardır. Başka birine satmamak ve bağışlamamak üzere bir malı satmak, akdin maksadına aykırı düşen şarta, faizli kredi vermek ise naslara aykırı şarta örnektir.
Satım akdi yapılırken bir şartın ileri sürülmesi halinde bu şartlı satımın durumu, hadiste mevcut yasağın genel ve mutlak oluşunun da tesiriyle[2] islâm hukuk ölçülerinde ciddi tartışmalara yol açmıştır. Hanefîler başlangıçta yeni bir akid görünümünde olan veya tek taraflı menfaat sağlayan şartları akdin muktezâsına aykırı kabul ederken tarihî seyir içerisinde bu görüşlerini yumuşatmış ve sonuçta örf ve teamülde mevcut şartlarla yapılan satım akitlerini câiz görmüşlerdir.[3]
Bununla birlikte, bayi ve müşteriye faydası olmayan şartla yapılan satış sahih olup koşulan şart bağlayıcı olmaz. Mesela, müşterinin satın alacağı malı belli bir süre başkasına satmaması veya hediye etmemesi veya çayıra salmaması veya binmemesi şartı ile bir hayvan satın alması buna örnek verilebilir. Müşterinin kendi giymemesi şartı ile elbise satışı veya kendisi yememesi yahut başkasına satmaması şartı ile bir yiyecek satışı da bu kabildendir. Bu şartlarla yapılan alışverişlerin tamamı geçerli olup koşulan şartlar geçersiz kabul edilir.
Sonuç olarak; Toki’nin ilk arsam projesinde bahsi geçen şartlar şayet varsa, dinen geçersiz sayılıp akdin fesadına sebebiyet vermez demek mümkün olsa da ancak bu şartların hukuken bağlayıcı olması fesada sebebiyet verebilecektir.
Kaynakça:
[1] Mecelle, md. 186-188
[2] Buhârî, Büyû, 73; Ebû Dâvûd, Büyû, 55; Zeylaî, IV, 17
[3] Mecelle, md. 188
URL Kopyala
