Para peşin mal veresiye olarak yapılan selem alışverişi hangi şartlarla câizdir?
Para peşin mal veresiye olarak yapılan selem alışverişi hangi şartlarla câizdir?
Selem akdi; kitap, sünnet ve icmâ delilleri ile meşrûdur.[1] İbni Abbâs (Radıyallâhu Anhümâ), borçlanma ile ilgili âyetin, selem akdini de kapsamına aldığını ifâde etmiştir.[2]
Yine İbni Abbâs’tan (Radıyallâhu Anhümâ) yapılan rivâyete göre Rasûlullâh (s.a.v): “Kim bir şeyde selem akdi yaparsa, belirli ölçüde, belirli tartıda ve belirli zamana dair yapsın” buyurmuştur.[3]
Selem akdi, ancak mislî (standart, kilo veya litre usulü satılan) mallarda yapılabilir. Câiz olması için; paranın peşin, malın cinsinin, miktarının, niteliklerinin belli olması, malın teslim tarihinin ve teslimi masraf gerektiriyorsa teslim yerinin belirtilmesi gerekir. Hayvan, mücevher vb. standart olmayan mallar gibi, kıyemî (piyasada benzeri bulunamayan, bulunsa da adetleri ve değeri birbirinden farklı olan) şeylerin sonradan teslimi şartıyla (selem yoluyla) satılması câiz değildir.[4]
Selem akdinde, peşin verilen satış bedeli nakit para, altın, gümüş olabileceği gibi, ölçüyle veya tartıyla alınıp satılan standart şeyler de olabilir. Ayrıca, satış bedeli olacak paranın veya misli malın satıcıya peşin olarak akit sırasında teslim edilmesi de gereklidir.
Selem konusu olan malda ise aşağıdaki şartların bulunması gerekir:
a) Malın cinsinin belli olması. Buğday, arpa, pirinç vb. gibi.
b) Nev’inin belirli olması. Konya buğdayı, sert buğday, sulama buğdayı gibi.
c) Sıfatının belirli olması. İyi, orta veya düşük kalite buğday gibi.
d) Miktarın ölçü veya tartı ile belirlenmesi.
e) Karşılıklı olan bedellerde cins yada ölçü birliği bulunması sebebiyle, fazlalık yada vade fâizine sebep olmaması.
f) Selem konusu malın ta’yin ile muayyen hale gelen mallardan olması. Altın, gümüş ve nakit para gibi tayin ile belirli hale gelmeyen şeyler selem malı olamaz. Çünkü selemin konusu mebî’dir, mebî ise tayin ile belirli hale gelmelidir. Altın, gümüş ve nakit paralar bir alım satım akdinde yalnız satış bedeli olmaya elverişlidirler.
g) Malın veresiye olması. Hanefî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine göre selem akdinin vadeli olması gerekir. Vadenin en azı da bir aydır. Aksi hâlde, para ve mal peşin olunca normal satım akdi meydana gelir.
Kaynakça:
[1] Bakara Sûresi: 282
[2] Zeylaî, Nasbu’r-Râye, Kitâbu’l-buyû’, bâbu’s-selem; c. 4, s. 44
[3] Buhâri, Kitâbu’s-selem, 2; bâbu’s-selem, fî veznin mâ’lum, h. no: 2240
[4] Merğinânî, el-Hidâye, Kitâbu’l-buyû’, bâbu’s-selem; c. 5, s. 223
URL Kopyala
