Bir hadisi, mevzu (uydurma) olduğunu bilmeden duyan ve nakleden kişinin sorumluluğu, hadis ilmi ve İslam hukukunda önemli bir konudur. Bu noktada birkaç önemli hususu göz önünde bulundurmak gerekir. Eğer bir kişi, naklettiği hadisin uydurma olduğunu gerçekten bilmiyorsa ve bu nakli iyi niyetle, yani dini bir fayda sağlamak amacıyla yapıyorsa, doğrudan büyük bir günah işlemiş sayılmaz. İslam’da niyet önemlidir ve bilmeden yapılan hatalar, bilerek yapılanlara göre farklı değerlendirilir. Ancak bu durum, kişinin sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırmaz. İslam ilim geleneği, hadis nakledenlere büyük bir sorumluluk yüklemiştir.

Peygamber Efendimiz’e (s.a.s.) yalan isnad etmenin, yani O’nun söylemediği bir sözü O’na atfetmenin çok büyük bir vebal olduğu bilinir. Bu nedenle, hadis nakleden her Müslüman’ın, naklettiği hadisin sıhhatini (doğruluğunu) araştırması ve emin olduktan sonra nakletmesi gerekir. Özellikle ilim ehli olanlar için bu sorumluluk daha da fazladır. Sıhhatini araştırmadan bir hadisi nakletmek, potansiyel olarak vebal doğurabilir. Çünkü yanlış bir hadisi bilmeden de olsa nakletmek, insanları Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) söylemediği bir şeye inandırma ve dolayısıyla O’na karşı yalan isnat etme riski taşır. Hadis literatüründe “Kim bile bile bana yalan isnat ederse, cehennemdeki yerine hazırlansın” gibi hadisler, bu konunun ciddiyetini vurgular. Uydurma hadisler, dini pratikleri, inançları ve ahlaki değerleri olumsuz etkileyebilir, insanları yanlışa yönlendirebilir ve bid’atların yayılmasına zemin hazırlayabilir.

Eğer bir hadisin sıhhati hakkında şüpheleriniz varsa veya kaynağını güvenilir bulmuyorsanız, onu nakletmekten kaçınmak en güvenli yoldur. Hadis öğrenirken ve naklederken İmam Buhari, İmam Müslim gibi muteber hadis kitaplarına ve hadis âlimlerinin eserlerine başvurmak önemlidir. Hadisler hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmayan kişilerin, hadisler konusunda tereddüde düştüklerinde ilim ehlinden (hadis âlimleri, güvenilir hocalar) yardım alması gerekir. Duyduğumuz her haberi sorgulama ve araştırma sorumluluğumuz vardır. Bu, sadece hadisler için değil, genel olarak bilgi aktarımı için de geçerlidir. Müslüman’ın, özellikle dini konularda, bilgisizce konuşmaktan ve yanlış bilgi yaymaktan kaçınması, doğruluğundan emin olmadığı şeyleri nakletmemesi temel bir sorumluluktur.