TOKİ tarafından yeni açıklanan 500 bin konut projesinden konut almak, İslam fıkhı açısından tartışmalı bir konudur ve bu tartışma, “satın alınacak malın toplam fiyatının baştan belli olma zorunluluğu” ilkesi etrafında yoğunlaşmaktadır. ​Bu konuda İslami ilim çevrelerinde ve fetva kurullarında iki temel görüş bulunmaktadır. Yeni açıklanan 500 bin konut projesi, önceki projelerle benzer bir satış modeli (uzun vade ve memur maaş zammına endeksli artış) içeriyorsa, bu görüşler geçerliliğini korur.
​İslam Fıkhı Açısından Değerlendirme
​1. Caiz Olmadığını Söyleyen Görüş: (Fiyat Belirsizliği Prensibi)
​Bu görüş, fıkıhın temel bir kuralına dayanır: Bir satış akdinin (sözleşmesinin) geçerli olabilmesi için, satın alınan mal (mebî) ve bedeli (semen) her ikisinin de akit sırasında açıkça ve kesin olarak belli olması gerekir. Bu belirsizliğe fıkıhta “cehalet-i fahişe” (büyük belirsizlik) denir ve bu tür bir belirsizlik akdi fâsit (geçersiz) kılar.
​Delil ve Gerekçe:
​Fiyatın Kesin Olmaması (Cehalet-i Fahişe): TOKİ’nin uzun vadeli taksitli satışlarında, taksitlerin belirli dönemlerde (genellikle 6 ayda bir) memur maaş zammı oranında artırılacağı şartı konulmaktadır. Bu durumda, alıcının borcunun toplam tutarı en başta kesin olarak belli değildir. Alıcı, borcun bitiminde toplamda ne kadar ödeme yapacağını bilmemektedir. Peygamber’imiz (s.a.s.) cahiliye döneminde ihtilafa yol açacak belirsizlik içeren satışları yasaklaması, bu görüşün dayanağıdır. (Tirmizî, Büyû’, 17; Müslim, Büyû’, 4) Bu görüşe göre, toplam borç miktarındaki bu belirsizlik, akdin sıhhatine (geçerliliğine) engeldir ve bu yolla konut almak caiz değildir.
​2. Caiz Olduğunu Söyleyen Görüş: (Zaruret ve Hafif Belirsizlik Prensibi)
​Bu görüş, fıkhi kuralların modern hayattaki zaruretler ve cehaletin (belirsizliğin) boyutu açısından esneklik gösterebileceğini savunur.
​Delil ve Gerekçe:
​Hafif Belirsizlik (Cehalet-i Yesîra): Bu görüşe göre, TOKİ’deki belirsizlik, taraflar arasında büyük bir çekişmeye yol açmayacak seviyede “cehalet-i yesîra” (hafif belirsizlik) sayılabilir. Çünkü artış oranı (memur maaş zammı) genel ve önceden bilinen bir ölçüte bağlıdır ve bir tahmin yapmak mümkündür. Hanefî fıkhında, çekişmeye yol açmayacak basit belirsizlikler akdin sıhhatini zedelemez.
​İhtiyaç ve Zaruret (Maslahat): Faizsiz konut ediniminde zorluk çeken, düşük gelirli vatandaşların temel barınma ihtiyacını karşılamak için devlet tarafından sunulan bu imkanın, toplumun “maslahat-ı âmmesi” (genel yararı) gereği değerlendirilebileceği ileri sürülür.
​Faiz Olmaması: Bu satış modelinde, artışın paranın değer kaybını (enflasyonu) telafi etme amaçlı olduğu ve bu nedenle klasik “riba” (faiz) tanımına girmediği belirtilir. Faiz (riba), akitte karşılıksız ve şartsız fazlalık şart koşulmasıdır. Oysa bu artış, paranın alım gücünü korumayı amaçlar. Bu görüşe göre, faiz unsuru içermeyen ve konut edinme zaruretine dayanan bu tür bir satış akdi, caizdir.
​Nihai Tavsiye
​İslam fıkhında, bir konuda ilim ehli arasında ihtilaf (görüş ayrılığı) olduğunda, kişi güvenilir bulduğu müctehid veya fıkıh aliminin görüşüyle amel edebilir. Ancak, ihtilaflı konularda takva (Allah korkusu ve şüpheliden kaçınma) açısından en sağlam yol, şüpheden uzak durmaktır. ​​Ancak, barınma ihtiyacı zorunluluk (zaruret) derecesinde ise ve faizsiz/kira öder gibi ev sahibi olma imkanı sadece bu projeyle sağlanıyorsa, “cehalet-i yesîra” prensibi veya “ihtiyaç ve zaruret” gerekçeleriyle hareket eden alimlerin görüşlerine uyarak projeye katılmakta sakınca görmeyenler de bulunmaktadır.